Ο Θεοφάνης Τσαπικούνης γεννήθηκε στη Λεβαδειά Βοιωτίας και μεγάλωσε στην Αθήνα. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη από το 1998.
Σπούδασε στο Οικονομικό Τμήμα της Νομικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Εργάζεται στον Δήμο Θέρμης, όπου προΐσταται της Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών από το 2019.
Από το 1990 και μετά δραστηριοποιείται επαγγελματικά στον χώρο της Αυτοδιοίκησης. Αρχικά ως συνεργάτης της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης στην εκπόνηση μελετών και προγραμμάτων Δήμων αλλά και της ίδιας της εταιρείας. Και μεταγενέστερα ως εταίρος της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας "Τοπική Αναπτυξιακή ΑΜΚ", με αντικείμενο την συμβουλευτική και επιστημονική υποστήριξη των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε ζητήματα αναπτυξιακών πρωτοβουλιών, οργάνωσης και εκσυγχρονισμού της λειτουργίας τους, κατάρτισης και εξεύρεσης χρηματοδοτικών πόρων για την υλοποίηση των έργων.
Από το 2001 έως και το 2014 διετέλεσε Σύμβουλος Ανάπτυξης της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Χαλκιδικής και της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας. Ενώ από το 2014 μετακινήθηκε και εργάζεται στον Δήμο Θέρμης, στη Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών.
Παράλληλα, άσκησε εκπαιδευτική δραστηριότητα σε δημόσια και ιδιωτικά ΚΕΚ, ΙΕΚ και Λύκεια.